Kurkuma

Rizom kurkume (Curcuma longa L., Zingiberaceae)

Drogu Curcumae longae rhizoma čini oguljen i osušen rizom kurkume, Curcuma longa L., Zingiberaceae.

Kurkuma je višegodišnja zeljasta biljka, visine do 1 m, sa zašiljenim i oko stabla levkasto uvijenim listovima, razvijenog primarnog i sekundarnih rizoma. Rasprostranjena je u zemljama Azije i Afrike u regionu Indijskog okeana (Kambodža, Kina, Indija, Indonezija, Laos, Madagaskar, Malezija, Filipini i Vijetnam), a gaji se u Kini, Indoneziji, Tajlandu i tropskim delovima Afrike, jer se vrlo često koristi u kuhinji kao začin.

U savremenoj medicini, glavni aspekt primene rizoma kurkume je lečenje raznih vidova dispepsije, što ima i kliničku potvrdu. Koristi se u lečenju peptičkog ulkusa, bola i inflamacije usled reumatoidnog artritisa, kao i kod amenoreje, dismenoreje, dijareje ili raznih oboljenja kože. U narodnoj medicini, koristi se u lečenju astme, hematoma, kašlja, vrtoglavice i zbunjenosti, epilepsije, unutrašnjih krvarenja, ublažavanju posledica uboda insekata, žutice, protiv gljivičnih infekcija kože, za poboljšanje lučenja mleka, ali i protiv kamenca u bubrezima i mokraćnim putevima.

Sadrži ugljene hidrate (do 70%), mineralne materije, polipeptide, proteine i masno ulje. Karakteristična aroma potiče od etarskog ulja žute ili žutonaradžaste boje (do 6%), koje čini veliki broj različitih mono- i seskviterpena, uključujući α-felandren, sabinen, zingiberen, kurkumen, α- i β- turmeron i sl. Karakterističan i glavni aktivni sastojak su kurkuminoidi (derivati diferuloilmetana) u ukupnoj količini od 5% (smesa kurkumina, monodemetoksikurkumina i bisdemetoksikurkumina), od čega 50–60% odlazi na kurkumin.

U dosadašnjim farmakološkim istraživanjima, potvrđena su sledeća delovanja rizoma kurkume: antioksidantno, hepatoprotektivno, antiinflamatorno, antikancerogeno i antimikrobno, a zabeleženi su i pozitivni efekti primene na kardiovaskularni i gastrointestinalni sistem. Zbog toga se, u poslednje vreme, preporučuje kod holestaze i holelitijaze, karcinoma, bola, inflamacije zglobova, hiperlipidemije i gastričkog ulkusa.

Precizan dozni režim nije definisan; reč je o začinskoj biljci. Takođe, razlikuju se doziranje droge i preparata droge u odnosu na doziranje izolovanog kurkumina. Prema podacima koje je moguće pronaći u literaturi, sirov biljni materijal se primenjuje u dozi od 3–9 g dnevno, osušen u dozi od 1,5–3,0 g dnevno, za pripremu čajnog napitka 0,5–1 g tri puta dnevno, 0,5-1 ml tinkture (1:10) tri puta dnevno, tinktura (1:5) 10 ml jednom dnevno ili 5 ml razblaženo sa 60 ml vode 3 puta dnevno (WHO, EMA). Suvi ekstrakt (13-25:1) primenjuje se u dnevnoj dozi od 80-160 mg, podeljeno u 2-5 pojedinačnih doza, a suvi ekstrakt (5,5-6,5:1) u dozi od 100-200 mg, 2 puta dnevno.

S druge strane, znajući da je biološka raspoloživost kurkumina vrlo niska, doziranje kurkumina u dijetetskim proizvodima je u vezi sa formulacijom proizvoda: ukoliko se koristi na jedan od uobičajenih načina (zajedno sa malom količinom ekstrakta crnog bibera, sastojkom crnog bibera – piperinom, u obliku kompleksa fitozoma kurkumina sa fosfatidilholinom, u obliku nanočestica, ili u hidrosolubilnom obliku (kompleks sa PVP)), doziranje se obično kreće u opsegu od 80-500 mg kurkumina dnevno. Ukoliko se ipak koristi bez pomenutih poboljšanja, potrebne su doze koje prelaze 4 g kurkumina dnevno.

Korišćenje kurkume je kontraindikovano kod osoba preosetljivih na sastojke ove droge, kao i kod osoba sa opstrukcijom žučnih puteva, holangitisom, kamenom u žučnoj kesi ili bilo kojim drugim oboljenjem vezanim za hepatobilijarni sistem.

Interakcije sa drugim lekovima nisu uočene. Od neželjenih delovanja, opisani su kontaktni dermatitis, suvoća usta, gastrointestinalni diskomfor. Ne postoje podaci koji potvrđuju da je primena proizvoda na bazi kurkume bezbedna kod trudnica, dojilja, dece i adolescenata mlađih od 18 godina, pa se primena ovih proizvoda u pomenutim kategorijama stanovništva ne preporučuje.